Nuri Demirağ, Türk havacılık tarihinin en parlak yıldızlarından biri olarak parıldayan bir isimdir. Onun hayatı, girişimcilik ruhu, vizyoner bakış açısı ve havacılığa olan tutkusuyla örülmüş bir başarı hikayesidir. Demirağ, sadece Türkiye’nin ilk yerli uçak fabrikasını kurmakla kalmamış, aynı zamanda yerli uçak üretiminin temellerini atarak Türk havacılık sanayisinin gelişmesine öncülük etmiştir.
Demirağ’ın Köklü Geçmişi ve Soyadının Hikayesi
1886 yılında Sivas’ın Divriği ilçesinde dünyaya gelen Nuri Demirağ, köklü bir aileye mensuptur. Babası Mehmet Bey, Divriği’nin önde gelen eşrafından biriydi. Annesi Ayşe Hanım ise bilgeliği ve güçlü karakteriyle tanınırdı. Nuri Bey, çocukluğundan itibaren zeki ve çalışkan bir öğrenci olarak dikkat çekti. İlk ve orta öğrenimini Divriği’de tamamladıktan sonra İstanbul’a giderek mühendislik eğitimi aldı.
1934 yılında Soyadı Kanunu’nun çıkmasıyla birlikte Mustafa Kemal Atatürk tarafından “Demirağ” soyadıyla onurlandırıldı. Atatürk, Demirağ’ın demiryolları alanındaki başarılarını ve ülkenin kalkınmasına yaptığı katkıları göz önünde bulundurarak bu soyadını uygun görmüştü. Bu soyadı, Nuri Bey’in hayatının dönüm noktalarından biri oldu ve onunla özdeşleşti.
Demiryolundan Havacılığa Uzanan Başarılarla Dolu Bir Kariyer
Demirağ, genç yaşta önemli demiryolu projelerinde görev alarak mühendislik alanındaki yeteneklerini kanıtladı. Samsun-Sivas demiryolu hattının inşasında gösterdiği başarı, onun adını duyurmasını sağladı. Daha sonraki yıllarda Türkiye’nin dört bir yanında birçok demiryolu ve liman projesini başarıyla tamamladı. Bu projeler, hem Türkiye’nin ulaşım altyapısının gelişmesine katkı sağladı hem de Demirağ’ın büyük bir servet edinmesine olanak tanıdı.
Ancak Demirağ’ın asıl tutkusu havacılıktı. Uçaklara duyduğu hayranlık, onu havacılık alanında çalışmalar yapmaya yöneltti. 1930’lu yıllarda Türkiye’de havacılık sektörü henüz emekleme aşamasındaydı. Demirağ, bu alandaki eksikliği fark ederek Türkiye’nin ilk uçak fabrikasını kurmaya karar verdi.
Nuri Demirağ Uçak Fabrikası: Türk Havacılığının Yükselişi
1936 yılında İstanbul’un Beşiktaş ilçesinde Nuri Demirağ Uçak Fabrikası’nı kurdu. Fabrika, kısa sürede Türkiye’nin havacılık alanındaki en önemli merkezi haline geldi. Burada üretilen uçaklar, Türk Hava Kurumu (THK) tarafından satın alınarak Türk pilotların eğitiminde kullanıldı.
Demirağ’ın fabrikasında üretilen Nu.D-36 ve Nu.D-38 gibi uçak modelleri, dönemin şartlarına göre oldukça modern ve başarılı tasarımlardı. Özellikle Nu.D-38, çift motorlu ve 6 kişilik bir yolcu uçağı olarak büyük ilgi gördü. Bu uçak, hem yurt içinde hem de yurt dışında büyük beğeni topladı. Hatta bazı kaynaklara göre, İngiltere’den bile siparişler alındı.
Selahattin Alan
Nuri Demirağ Uçak Fabrikası’nın en önemli isimlerinden biri de Selahattin Alan’dı. Alan, Türkiye’nin ilk uçak mühendisi olarak biliniyordu. Aynı zamanda bir test pilotu olarak Demirağ’ın ürettiği uçakların güvenliğini ve performansını test etmekle görevliydi. Demirağ’ın yakın dostu ve iş ortağı olan Alan, Türk havacılığına büyük katkıları olan bir isimdi. Türk Hava Kurumu’nun 65 planör ve 10 uçaklık Nu.D 36 şiparişi üzerine Alan, İstanbul’dan Eskişehir’e kendisi uçmak istedi. Teslimi kendisi yapmak istiyordu. Bu sayede güven inşa edilecekti. Malesef, Nu.D 36 uçağı ile İnönü Havaalanı pistine iniş yaparken talihsiz bir şekilde pist kenarına kazılmış hendeğe takılarak kaza geçirdi ve bu elim kazada hayatını kaybetti.
THK ile Çıkan Çatışmalar ve Nu.D-36 Uçak Kazası
Ancak Demirağ’ın THK ile ilişkileri, zamanla gerginleşmeye başladı. THK’nin Nu.D-36 uçağına yönelik eleştirileri ve siparişlerin iptali, Demirağ’ı hayal kırıklığına uğrattı. 1938 yılında Eskişehir’de meydana gelen Nu.D-36 uçak kazası ise hem Demirağ’ın hem de Türk havacılığının kaderini derinden etkiledi. Kazada, Demirağ’ın yakın dostu ve test pilotu Selahattin Alan hayatını kaybetti. Bu elim kaza, Türk havacılık tarihinde kara bir leke olarak kaldı.
Kazanın ardından THK, siparişlerini tamamen iptal etti ve Demirağ’ın fabrikası büyük bir maddi krize girdi. Demirağ, THK’nın kendisine haksız rekabet uyguladığını ve uçak kazasının sabotaj olabileceğini iddia etti. Ancak bu iddialarını kanıtlayamadı ve 1950 yılında fabrikasını kapatmak zorunda kaldı.
Nuri Demirağ’ın Mirası ve Türk Havacılığına Etkileri
Nuri Demirağ, Türk havacılık tarihine damga vuran bir isimdir. Onun vizyonu, girişimci ruhu ve havacılığa olan tutkusu, Türkiye’nin havacılık sektörünün gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Demirağ’ın kurduğu fabrika, Türkiye’de uçak üretiminin önünü açmış ve birçok genç mühendis ve teknisyenin yetişmesine olanak tanımıştır.
Bugün, Türk havacılık sektörünün geldiği noktada Nuri Demirağ’ın izleri hala görülebilmektedir. Onun hayalleri ve hedefleri, Türk havacılık sanayisinin geleceğine ışık tutmaya devam etmektedir. Selahattin Alan ise, Türk havacılığına hizmet ederken hayatını kaybeden bir mühendis ve pilot olarak hatırlanmaktadır.
Nuri Demirağ, 1957 yılında vefat etti, ancak bıraktığı miras bugün hala yaşıyor. Türkiye’nin modernleşme sürecinde büyük rol oynayan projeleri ve vizyonu, genç nesillere ilham vermeye devam ediyor. Demirağ’ın demiryolu ve havacılık alanındaki çalışmaları, Türkiye’nin sanayi ve teknoloji alanındaki gelişimine önemli katkılar sağladı.
Bugün, Türkiye’nin havacılık ve demiryolu alanlarında geldiği noktada Demirağ’ın attığı temellerin sağlamlığı net bir şekilde görülüyor. Onun hayatı ve başarıları, azim ve kararlılıkla neler başarılabileceğinin en güzel örneklerinden biridir. Demirağ’ın hayalleri ve çalışmaları, Türkiye’nin sanayi ve teknoloji alanındaki ilerlemelerine ışık tutuyor.
Nuri Demirağ’ın yaşam öyküsü, yalnızca geçmişe ışık tutmakla kalmıyor, aynı zamanda geleceğe dair umut ve ilham veriyor. Onun yenilikçi ruhu, girişimcilik anlayışı ve vatan sevgisi, her zaman hatırlanacak ve yeni nesiller için bir ilham kaynağı olmaya devam edecektir. Demirağ’ın vizyonu ve bıraktığı miras, Türkiye’nin aydınlık yarınlarına giden yolda önemli bir kılavuzdur.
Kaynaklar
- Nuri Demirağ – Vikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Nuri_Demira%C4%9F
- Nuri DEMİRAĞ – Sivas Valiliği: http://www.sivas.gov.tr/nuri-demirag
- Hayatını Türk havacılığına adayan kahraman Nuri Demirağ – Savunma Sanayii Dergilik: https://www.savunmasanayiidergilik.com/tr/HaberDergilik/Hayatini-Turk-havaciligina-adayan-kahraman-Nuri-Demirag
- Türkiye’nin ilk uçak üreticisi Nuri Demirağ’ın dramatik hikayesi – GDH Haber: https://gdh.digital/turkiyenin-ilk-ucak-ureticisi-olan-nuri-demiragin-dramatik-hikayesi-38975
- İLK UÇAK YAPMA TEŞEBBÜSÜMÜZ ve NURİ DEMİRAĞ’IN BAŞINA GELENLER | Bayrak Yayıncılık: https://www.bayrakyayincilik.com/2021/01/17/ilk-ucak-yapma-tesebbusumuz-ve-nuri-demiragin-basina-gelenler/
